Біз қазақ қызық халықпыз. Өз тілімізге өзіміз мұрын шүйіре
қараймыз да, қазақ тілінде өзгелер сөйлесе қуанып, бөркімізді аспанға
атамыз. Оларды әспеттеп, мақтан тұтамыз. Сондықтан да шығар,
елімізде соңғы уақытта қазақша сөйлейтін өзге этнос өкілдері
айтарлықтай көбейді. Қазақ елінде кіндік қаны тамып, ұлы даланың
ауасын жұтып, суын ішкен соң, әрине мемлекеттік тілде сөйлеу парыз.
Көптеген елдер өздерінің тілін дамыту үшін сырттан келген
мигранттардан мемлекеттік тілді белгілі бір деңгейде білуін талап етеді.
Мәселен, Ресейдің ІІМ Көші-қон мәселелері жөніндегі басқармасы орыс
тілін дұрыс білмейтін мигранттарға айыппұл салуды, ал керісінше
орысшаны жақсы меңгергендерге салық жеңілдіктерін беруді ұсынып
отыр.
Біз де осы мәселені қолға алуымыз керек. Ол – өз алдына бөлек
әңгіме.
Ал менің сұқбатымның Абдул-Керім есімді кейіпкері нигериялық
азамат. Қазақстанға көшіп келгеніне көп болмаса да қазақшасы судай
ағып тұр. Маған «сіздің есіміңіз Әй-керім болса, менің есімім Абдул-
Керім» демесі бар ма?! Өзгесің деп өзектен теппейтін халықпыз, десе де
өзгемен өз тілінде сөйлесу қандай ғанибет – деп риза болдым. Жүзі басқа
болғанымен жүрегі қазақ азаматты сұхбатқа тарттым.
«Қазақ тілінде ойымды жеткізу қиын, орысша айтсам бола ма?» –
деп, қазақ тілінің күрделілігін алға тартып, сылтауратып жүргенімізге
отыз жылдан асты ғой. Сондықтан да әуелгі сұрағым «Қазақ тілін
қалай, қайдан үйрендіңіз?» – болды.
– Маған осы сұрақты жиі қояды. Мен Қазақстан Республикасының
азаматы болмасам да осы елде тұрғандықтан қазақ тілін үйренуге тура келді.
Бірақ, тіл үйрену үшін арнайы курстарға барған жоқпын. Қазақстанға алғаш
келгенде Астана қаласында қазақ тілді ортаға тап болдым. Жора-
жолдастарым, достарым түгел дерлік қазақтар. Олармен сыйластығымыз
зор. Қазақтар ерекше салт-дәстүрі бар, мұсылман, адал ұлт екендігіне көзім
жетті. Кез келген елге, жерге деген құрметті сол елдің тілінен бастау керек.
Күніне 3-4 сөзден жаттап, тілдік қорымды күн сайын толықтырып келемін.
Қазақ тілі биязы әрі бай тіл екен. Маған оны үйрену қиынға соққан соқ.
Қазақша мақалдап сөйлегенді, ән салғанды ұнатамын. Қазіргі таңда «Made in
Kazakstan» деген атпен альбом шығару үстіндемін, әндерімнің 80 пайызы
қазақ тілінде.
– Парақшаңыздан көріп қалдым, контенттеріңіздің басым бөлігі
қазақ тілін насихаттауға арналған екен. Мемлекеттік тілді
білмейтін, үйренгісі келмейтін қазақстандықтарға не айтар
едіңіз?
– Мұндай тіл проблемасы менің елімде де бар. Мәселен, бізде,
Африкада да туған ата-бабамыздың тілінде сөйлемей ағылшын
тілінде сөйлеп келдік. Отарланған халықтың отарлаушы елдің
тілінде сөйлеуі, ол барлық жерде бар. Біз осымен күресуіміз керек.
Иә, менің «Тик-ток» әлеуметтік желісінде 73 мыңнан астам, ал
«Инстаграмда» 15 мыңнан астам оқырманым бар. Аудиториям жүз
пайыз қазақ тілді. Қазақ тілінде сөйлеп қана қомай, насихаттап
жүремін. Кейде «Мен қазақпын, руым – қоңырат» — деп
қалжындаймын. Иә, кейбір қазақстандықтар қазақша сөйлемейді оны
да көріп жүрмін. «Неге қазақ тілінде сөйлемейсіздер?» — деп көшеде
кездескен адамдарға сұрақ қоямын, әркім әр түрлі уәж айтады. Мен
ондай адамдарды ақымақ немесе дұшпан дер едім. Өзін сауатты,
мәдениеттімін деп есептейтін азамат өз ана тілін жетік білуі керек.
Қазақтың ұлттық киімдерін көп киеді екенсіз.
– Иә, қазақтың ұлттық кимідері қатты ұнайды. Шапандары, тақиясы
сондай әдемі. Менің бір басымда 25 тақия бар. Қазақтың салт-дәстүрі,
ұлттық тағамдары мен ұлттық ойындары ғажап дүние екен. Екі балам
бар, оларға да қазақ тілінде сөйлеуді үйретіп жүрмін.
– Балаларыңызға қазақ тілін қалай, қандай жолмен үйретіп жүрсіз?
– Астана, Алматы қалаларда кішкентай балалар көбіне орыс тілінде
сөйлейді екен. Таң қалдым. Менің балаларым «Балапан» телеарнасын
көреді. Балалар үшін қызықты контент жоқтың қасы дейтіндер бар.
Мен мұнымен келіспеймін. Ютуб арнасындағы «Torghai.tv»,
«Balafunny», «Miss Kausar», «Bal bilim», «Zerekbala», «Kokil.tv»,
«Anima book», «Bilim kids» сияқты қазақ тілді контенттер өте қызық.
Француздың TiJi арнасы мен америкалық Nickelodeon арналарының
қазақша аудармасын көруге кеңес беремін. Тілі жеңіл болғандықтан
мультфильм көру арқылы қай тілді болсын бала жеңіл қабылдайды.
Сұхбаттасқан Әйгерім ИЕБЕКОВА.